ArmenianHouse.org - Հայ գրականություն, պատմություն, կրոն
Unicode Armenian Language Support Unicode Armenian Language Support Unicode Armenian Language Support
ArmenianHouse.org in EnglishArmenianHouse.org in Russian

«ԱՐԵՎ» – ՀԱՅ ԺՈՂՈՎՐԴԱԿԱՆ ՀԵՔԻԱԹՆԵՐ

Բովանդակություն Առաջաբան 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64


32. ՋՈՒԼՀԱԿԻ ԿՆԿԱ ՀԵՔԻԱԹԸ

Լինում ա չի լինում, Բաղդատ քաղաքումը մի թագավոր ա լինում։ Մի օր սա ասում ա իր վեզրին`

— Այ վեզիր, արի հլա մի սարսաղ հրաման տամ ես, տենամ խալխը կկատարի՞։

— Կամքը քունն ա,— ասում ա վեզիրը,— ոնց ուզում ես, էնենց էլ արա։

Ու մին էլ մի հրաման ա դուրս գալի քաղաքով մեկ, թե ոչ ով չհամարձակվի գիշերով իր տանը լուս վառի։ Լուս վառողին ցցի վրա կնստացնեմ։

Մութն ընկնելուս պես թագավորը հրամայում ա, որ ման գան քաղաքի միջին, տենան հո մի տեղ էլ ա լուս չկա՞ վառած։

Թագավորի մարդիկը ինչքան ման էկան ոչ մի տեղ վառած լուս չտեսան, էնա քաղաքի ծերն էին հասել, մին էլ ըհը՛, մի տան միջի լուս ա երևում։

Ուսուլով մտան նեքսև, թաք կացան, ի՞նչ տեսնեն՝ հրենիկ ջուլհակը նստած բանում ա դազգահի առաջին, կողքին էլ կնիկը ճախարակով թել ա մանում։ Ականջ դրին, թե ինչ են խոսում.

— Այ մարդ,— ասեց կնիկը,— աչքերս գնում են, քունս տանում ա։

— Բեր գլուխդ դիր ծնկանս քնի,— ասեց մարդը։

Կնիկը դրեց գլուխը մարդու ծնկանը՝ քնեց։ Մի քիչ վախտ որ անց կացավ, մարդը զարթնացրեց կնկանը,

— Այ կնիկ,— ասեց,— դու հիմի նստի քու ճախարակին, ես մի քիչ աչքս կպցնեմ,— ասեց ու գլուխը դրեց կնկա ծնկանն ու քնեց։

Տեղնուտեղը իմաց տվին թագավորին, թե սաղ քաղաքի միջին մենակ մի ջուլհակի տանն էր լիս վառած։

— Բերեք ինձ մոտ էդ ջուլհակին,— հրամայեց թագավորը։ Էն րոպեին գնացին բերին։— Դու էդ քա՞նի գլխանի ես, որ չես կատարում իմ հրամանը։ Չէ՞ ես հրամայել էի,— ասեց,— որ գիշերը քաղաքումը ոչ ով լիս չվառի։

— Թագավորն ապրած կենա,— ասում ա ջուլհակը,— ես աղքատ մարդ եմ, իմ ապրուստը՝ իմ ձեռի աշխատանքն ա, ես որ օր ու գիշեր չաշխատեմ՝ մի կտոր հացի կարոտ կմնամ։

— Լսի, ինչ ասեմ քեզ,— ուզում ա սրան թագավորը փորձի,— էրեվում ա, որ դու լավ մարդ ես։ Ափսոս չի որ ջուլհակություն անես, գնա կնկանդ սպանի, արի դարձիր իմ վեզիրը՝ կեր, խմի, քեֆ արա մինչև կյանքիդ վերջը։

— Թագավորն ապրած կենա,— ասում ա ջուլհակը,— որ իմ փեշակն էլ ձեռիցս խլեն, ես իմ կնկա մի մազին չեմ կպչի։

— Դե, գնա, ջահանդամը, գլուխդ քարը, որ լավությունը չես ուզում,— դուրս ա անում սրան թագավորը։— Մարդուն փորձեցի,— տենաս սրա կնիկը ի՞նչ տեսակ իսան ա։

Ջուլհակի կնկանն են կանչում պալատը՝— թագավորն ապրած կենա,— ասում ա ջուլհակի կնիկը,— եկել եմ։

— Ես գիտեմ դու լավ կնիկ ես,— ասում ա թագավորը,— բա մինչև երբ պիտի մաշվես ճախարակիդ առաջին ու աղքատ ջուլհակի հետ ապրես։

— Բա ի՞նչ անեմ, թագավորն ապրած կենա։

— Ի՞նչ անեմը որն ա,— ասում ա թագավորը,— գնա, սպանի մարդուդ, արի քեզ շինեմ ինձ թագուհի, ապրի ինձ մոտ քու քեֆին... բա մեղքը չե՞ս դու։

— Հավատա՞մ ասածիդ, թագավոր։

— Հավատա՞մը ո՞րն ա, թագավորը իրա օրումը սուտ չի ասի։

Էս կնիկը որ դուրս ա գնում պալատից, թագավորը ասում ա. «չլի՞ էն սարսաղը դրուստ որ սպանի ջուլհակին», մարդ ա ղրկում ետևից, թե գնացեք, տեսեք որ էն տան լիսը վառած մնա։

Կնիկը տուն ա գալի թե չէ, լավ սրում ա դանակը, դնում ծոցը ու նստում ճախարակին։ Քունը որ նեղում ա մարդուն՝

— Այ կնիկ,— ասում ա,— դու մանի, ես մի քիչ աչքս կպցնեմ։

— Արի,— ասում ա կնիկը,— գլուխդ դիր ծնկանս՝ քնի։

Հենց որ մարդը քնում ա, էս կնիկը դանակը հանում ա ծոցիցը, մարդու գլուխը կտրում, դենը դնում ու լիսը հանգցնում։

Խաբարը բերում են թագավորին, թե էն տան լիսը հանգավ.

— Ախ,— ասում ա թագավորը,— ափսոս, որ իմ պատճառով սպանվեց էն անմեղ մարդը։ Ես ուզեցի փորձեմ մարդուն էլ, կնկանն էլ, ես ի՞նչ իմանայի, որ էն տեսակ հալալ մարդին, էդ տեսակ հարամ կնիկ կունենա։

Առավոտը, որ լուսը բացվում ա, բարին բացվի ձեր գլխին, ձեր որդկերանց գլխին, ջուլհակի կնիկը չադիրը գցում ա գլխին, գալի թագավորի պալատը`

— Հրես,— ասում ա,— թագավորն ապրած կենա, էկել եմ։

— Ինչի՞ համար ես էկել։

— Բա դու չասի՞ր ինձ՝ գնա, սպանի մարդուդ, արի՝ կդառնաս իմ թագուհին։

— Շատ լավ ես արել, որ քո ոտովն ես էկել, առանց իմ կանչելուն,— ասում ա թագավորը, ու ձեն տալի դահիճին։— Էս րոպեին էդ կնկա գլուխը թռցրու։

Կնկա գլուխը կտրում են։ Ամա թագավորը չի կարենում հանգստանա.

— Այ քամբախ լինի,— ասում ա,— էս տեսակ աշխարքը, թե որ է՞ս ա կնկա սերն ու հավատարմությունը։ Այ դրանց քոքը կտրվի։— Կանչում ա իրա վեզիրին.

— Ես գնում եմ որս անեմ,— ասում ա,— Բալի մի քիչ սիրտս հանգստանա։ Վեր կունես պալատական դահիճներին, կգնաս, առաջ իմ կնանոնց գլխները կկտրես, կգնաս քու տան միջի կնանոնց գլուխները կկտրես, վերջը, ինչքան կնիկարմատ կա քաղաքի միջին, մինչև երկու տարեկան աղջիկ երեխանցը, բոլորին կկոտորես, կվերջացնես։ Որ որսիցը ետ դառնամ, մի կնիկ ի՞նչ ա տեսնեմ՝ գլուխդ կտրել կտամ։

Թագավորն էր՝ ձիուն մի ճիպոտ տվեց, գնաց, խեղճ վեզիրն էլ, գլուխը կորցրած, սիրտը կոտրած, աղլուխը դրեց աչքերին ու մղկտալով, լաց լինելով, գնաց տուն։

Էս վեզրին մի ալևոր հեր ուներ։

— Էդ ի՞նչ ա որդի,— ասեց,— ինչի՞ ես լաց լինում։

— Այ հեր,— ասեց վեզիրը,— թագավորը կատաղել ա։

— Պատճառն ի՞նչ ա։

— Հավատալու բան չի, հեր,— ասեց վեզիրը,— ախր անզգամի մեկը, մի ջուլհակի կնիկ սպանել ա իր մարդուն, դրա վրա էլ, թագավորը հրամայել ա ինձ, որ կոտորեմ բոլոր կնանոնցը, առաջ իրա ընտանիքի, հետո մեր տանու, վերջն էլ՝ սաղ քաղաքի միջի, ընենց որ մի կնիկարմատ էլա մահից չպրծնի։ Որսիցը ետ եկավ, տեսավ մի սաղ մնացած կնիկ՝ գլուխս կկտրի։

— Այ որդի,— ասաց հերը,— մեկ ա, վաղ, թե ուշ մեռնելու ես, լավն էն ա` հիմի մեռնես, որ էդքան կոտորվածների մեղքը վիզդ չառնես։ Համա, դեռ համբերի մինչև իրիկուն թագավորը որ ետ էկավ որսիցը, ինձ տար նրա մոտ, ես մի էրկու խոսք կասեմ նրան, թե կարացի, կփրկեմ կյանքդ, թե չէ՝ նոր թող գլուխդ կտրի։

Վեզիրը բռնեց հոր ձեռիցը, տարավ նստեցրեց պալատի դռանը։ Թագավորը որսից ետ եկավ, տեսավ քաղաքը լիքն ա կնանոնցով, ո՞նց թե, բա իրա հրամանը չեն կատարե՞, ոտը գետնով տվեց՝— դահիճ,— գոռաց, շուռ եկավ, որ վեզիրի գլուխը թռցնել տա, տեսավ վեզիրի ալևոր հերը դռանը նստած ա։

Ալևորը ուզեց ոտի կանգնի, համա թագավորը էլ ետ նստացրեց նրան,

— Դու,— ասեց,— իմ օղորմածիկ հոր վեզիրն ես եղել։ Քեզ սազական չի իմ առաջ ոտի կանգնես։

Ըստե, ալևորը թե՝

— Իմ թագավորի որդի թագավոր, իրավունք տուր ինձ,— ասավ,— մի երկու խոսք ասեմ։

— Իրավունքը քունն ա, վեզիր-պապի, ասա,— ասեց թագավորը, նստեց ալևորի կողքին։— Ասա, ես լսում եմ։

— Իմ թագավորի որդի թագավոր,— ասեց ալևորը,— իմացած լինես, որ ժամանակին ես ղաչաղ ավազակապետ եմ եղել, քառասուն ղաչաղի գլուխ կանգնած։ Օղորմածիկ քու հերը չկարեցավ իմ հախիցը գա, վախիցը, ինձ իրա վեզիր նշանակեց։ Էն գնացած, անցկացած ղաչաղ օրերիցս մի օր, հայ գիտի, հա՜, որդի՞ են իմ ջահել օրերը... հա՛, էն էի ասում, մի օր ճամփին մի ջահել ձիավորի ռաստ էկա, անբեղ անմորուք, կլիներ տասնհինգ տարեկան, ոչ ավել։ Էս ձիավորը սազ էր ածում, խաղ ասում, ու հետն էլ լաց լինում։ Ձիս քաշեցի, մոտեցա սրան։

— Ձիուցը վեր արի,— ասի,— ձիդ էլ շորերդ էլ տուր ինձ, դու գնա, հեռացի, մեղքս էկար, կյանքդ քեզ եմ բախշում։

Սա իսկի տերը չելավ, կասես իրեն չեն ասում, ըստե ես չարացա ու ինչքան ուժումս ուժ կար, խփեցի նրա մեջքին գուրզովս, ամա իսկի էրեսիս էլ մտիկ չարեց։ Վրա իրեք անգամը, որ խփեցի սրան, նոր ձիու գլուխը թեքեց իմ կողմը։

— Դու,— ասեց,— շա՞տ պետք ա զահլես տանես,— բռնեց իմ ձիու նոխտիցը, ինձ գետնով տվեց, ուզում էր սպանի, ես ոտներն ընկա, աղաչեցի՝

— Աստծու սիրուն,— ասի,— այ ջիվան, ինձ մի սպանի, մահ-հավիտյան քեզ ծառա կլինեմ։

— Նո՞ր խելքի եկար,— ասաց,— վեր կաց գնանք։

Վեր կացա, նստեցի ձիուս, էրկուսով գնացինք։ Գնացինք հասանք մի լեռ քարափի, սրա ծերպին մի մեծ ամարաթ կար, վերի աշտարակով։ Էս ջիվանը խուրջինից քառասուն հատ մեծ ու հաստ մեխ հանեց։

— Հիմի,— ասեց,— ես էս մեխերը պատին խփելով կբանցրանամ մինչև ամարթի գլուխը։ Մի սհաթ ինձ կսպասես, թե էկա՝ էկա, թե հու չէ՝ ձիս կառնես կգնաս, աստված քեզ հետ։

Ասեց՝ մեխերը պատին խփելով բարձրացավ, հասավ պալատի գլուխը ու չքվեց։ Մի սհաթ չանցկացավ, վեր էկավ ներքև, ձեռին մի տղամարդու արնոտ, նոր կտրած գլուխ։ Էս գլուխը գցեց մի պարկի մեջ, պարկը կապեց ձիու թարքին՝

— Վեր, գնանք,– ասեց։— Որ մոտկացանք քաղաքին, սա ճամփեն ծռեց դեպի գերեզմանոցը, կանգնեց մի թազա գերեզմանի մոտ, տոպրակի միջիցը էն կտրած գլուխը հանեց ու խփեց գերեզմանի քարին՝

— Հրես,— ասեց,— ազիզ ջան, քու դուշմանի գլուխը, դու հանգիստ քնի, ես քու վրեժը հանեցի։ Համա քու մահից ետը, ես էլ ինչի ապրեմ։

Էս ասիլն ու խանչալը հանիլը մեկ էլավ։ Մինչև ես հասկացա, թե ինչ ա ուզում անի, նա խանչալը խրեց իրա ջանը, ընենց, որ ծերը մի չորս մատ դուրս էկավ միջքիցը։

— Լսի ինձ,— ասեց,— ես կնիկ արմատ եմ, էս գերեզմանն էլ իմ մարդու գերեզմանն ա։ Ես սպանեցի իմ մարդու դուշմանին, նրա գլուխը կտրեցի, բերի մարդուս մատաղ։ Աստծու անունով աղաչանք եմ անում քեզ, հանի խանչալս, նրանով փորի մարդուս գերեզմանը, ինձ թաղի նրա կողքին, մեր՝ դուշմանի գլուխն էլ մեր ոտքերի տակին, հող վրա տու մեզ վրա։ Գնա, քեզ հալալ համ իմ ձին, համ մեր դուշմանի սաղ հարստությունը` դու նրա տեղը լավ գիտես, նոր էնտեղ էինք...

— Իմ թագավորի որդի թագավոր, տեսնում ես,— ասեց ալևորը,— էս իմ ասած կնիկն էլ էր կնիկ, ջուլհակի կնիկն էլ էր կնիկ։ Ամեն տեսակ կնիկ կա աշխարքի էրեսին։ Հիմի դու ուզում ես մի անզգամ կնկա պատճառով բոլորին կոտորե՞ս։ Լավ, ասենք թե կոտորիլ տվիր մեր քաղաքի կնանոնցը, դրանով աշխարքի երեսիցը կնանոնց քոքը հո չի կտրվի։

Էստեղ թագավորը խորը մտածմունքի մեջ ընկավ, Վերջը թե՝

— Հա, վեզիր-պապի, դու արդար ես։ Բախշում եմ քեզ վեզիր որդուդ գլուխը։

Էստեղ ա սազական մեր օղորմածիկ պապերի խոսքը, թե, «Ամեն սարսաղ հրաման չեն կատարի»։

 


Բովանդակություն Առաջաբան 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64

 

Լրացուցիչ տեղեկություններ

Աղբյուր՝ Երևան, «Սովետական գրող», 1980թ.:
Տրամադրել է՝ Միքայել Յալանուզյանը

Տես նաև

Հովհաննես Թումանյան. Հեքիաթներ

Design & Content © Anna & Karen Vrtanesyan, unless otherwise stated.  Legal Notice